Sunday 28 January 2018

BEHLAWI CHIN DAN

Scientific hming: Vigna unguiculata
Family: Leguminosae/Fabaceae
Sap hming: Cowpea
Mizo hming: Behlawi

Behlawi rah sen chi
Photo: Google search image


Behlawi hi Mizote thlai chin uar tak pakhat a rah leh hnah chawhmeh atana hman a ni. Thlai hrisel tak, protein, Calcium leh Iron pai hnem bawk si a ni. Heti taka thlai hrisel a nih avang hian “vegetable meat” an lo ti hial a ni.
Nipui a lo thaw leh hnai tawh si a, Behlawi ching duhten hlawk zawka kan lo chin theih nan a chin dan leh enkawl dan tha kan sawi dawn a ni.


Sik leh sa, leilung duhzawng: Behlawi hi ram lum thlai a ni a, ram lumah a thang chakin a tha duh ber bawk. Kan Zoramah chuan Nipui-Fur hi a that duh hun ber a nimai awm e. Khaw vawt lutuk leh vur sur a do theilo hle. Behlawi hi lei tha vaklovah pawh a chin theih a, lei tui paihnem thei, mahse tling reng ni si lo leh tlaklei deuh hi a that duhna ber a ni.

Leilung sawngbawl dan: A chinna tur leilung chu lehphut vek tur a ni a, leidurtha (Bawng-ek, Vawk-ek, Vermi compost, adt.) @ 10-12 tonne/ha lehphut tel bawk tur a ni. A leilung soil test a nih loh chuan 15-20 kg N (30-40 kg Urea), leh 50-60 kg P2O5 (300-375 kg SSP)/ha pek tel bawk tur a ni. Fura chinah chuan leitha hi a zatve chauh pek tur a ni. A chi tuhna atan rihpawn 45 cm (fit khat leh a chanve vel) inkar dan zela hlaa siam tur a ni. Kan Zoramah erawh a tam zawk chuan huan leh lo-ah duh ang angin kan tuh mai thin. Hetia chin hi a hnah sih atan a tha a, mahse a rah tur chuan a tha lem lova, a hlawk lo bawk. Tin, a zamchi ah a chi tuhna tur khur fit 2-3 dan zela hlain a siam theih bawk (inbul huana chinah).

Chin hun: Behlawi hi kumtluan deuhthawa chin theih a ni. A chin hun tlangpui chu March-Apr, June-July, leh Oct-Nov thlaah te a ni. Mizoramah chuan March atanga June thla thleng hian a chi tuh thin a ni. Tui pek tur nei tan chuan Feb thla chawhnu lam atanga lo chin tan theih a ni a, midangte thar hmain a thar theih bawk. Tin, ruahtui a tlak tam tawh loh chuan Sept thla atang hian Nul huanah a chin theih bawk. (Mi thar aia hma/tlai kan duh chuan a chi tuh hun siksawi mai tur a ni).

A chi ngai zat leh bi inhlat zawng: Tin hnih leh a chanve (1ha) hmun atan a chi 20-25 kg vel a ngai. A chi chu a tlarin (45 cm) tuh tur a ni a, a bi leh bi inkar chu 8-10 cm a ni thung ang. A khur laih lawk chi angah chuan khur khatah a chi 5-6 zel thlak theih a ni.

Behlawi a tlara chin
Photo: Google search image

Varieties: Behlawi chi tha chin tlanglawn deuhte chu: Pusa Phalguni, Pusa Barsati, Pusa Dofasli, Pusa Rituraj,  Pusa Sukomal (semi-dwarf), Arka Samrudhi (a zamlo chi vek a ni). (He thu ziah lai thleng hian heng variety te hi Mizoramah chin a ni em tih hriat a ni lo; Pusa Sukomal tih loh hi)

Tui pek: Fur laia chinah chuan tui pek hran a ngai lo. Nipui leh thlasika chinah erawh a chi tuh zawh hlim leh a ni thumniah te pek thin tur a ni a. A bak chu a tul dan azirin kar khatah vawi khat emaw, kar hnih danah vawi khat emaw pek thin tur a ni.

Hlo thlawh: Hlo hi a chi tuh atanga ni 20-25 inkarah thlawh thin tur a ni a, hetih hunlai hian a zamchi ah chuan a zamna tur siam bawk tur a ni. A bak chu thlawh a ngaiin a ngailo thei bawk.

A zamchi enkawlzui dan: A zamchi chu lei atanga fit khat chin chu a hnah leh chang chawr zuah loh a tha. Dung chen vel a zam hunah a zik sih chhum tur a ni a, a chang rawn chawr awm apiang pawh chang 3-4 zuahin sih chhum zel tur a ni. Hetia kan sihchhum hian a kuhmum a rawn chhuah nghal zel a, a zam buk lutuk tur a veng bawk a ni.

Eichhetu rannung leh natna laka ven leh enkawl:
   Behlawi hi a hrik, kutdurh leh a nget te hian an bawm ber a, hengte thah nan hian Dimethoate 30%EC @ 1ml/liter water emaw Quinalphos 25%EC @ 2ml/liter water in kah tur a ni (a rah/hnah seng dawn hnaihah kah loh tur a ni).
   Behlawi natna langsar zual deuhte chu Bacterial blight, Powdery mildew, leh Rust te hi a ni. A tul (nasat) chuan Copper Oxychloride 50%WP @ 2g/liter water (blight atan), Wettable Sulphur @ 2g/liter water (Powdery mildew atan) leh Mancozeb 75%WP @ 2g/liter water (Rust atan) in kah tur a ni.

Thar theih zat: Dan naranin thla hnih thum chhungin a rah 25 quintal lai a thar thei.

1 comment: