Monday 17 November 2014

Pa Ei Chi leh Ei Chi loh Thliar Hran Dan

Mizoram-ah kum tin Pa ei sual thawm kan hre thin a, then khat chuan thihna hial an tawh phah thin a. Nikum lamah te khan Pa ei sual avang a chhungkaw mang tep tep te pawh sawi a awm nawk mai. A zia lo hle mai. Pa hi ei mi tam tak a awm laiin tur pai pawh an awm teuh mai a, fimkhur tak a kan thliar hran thiam a pawimawh hle. Chu mi kan thliar hran theih nan leh chhiatna lian tham kan tawh loh nan a thliar hran dan tlem ka han ziak ve a ni e. Mahse hei hi 100% a dik a ni chu ka ti ngam bik lo. Eng pawh nise engmaw chen chu kawng ro a su ve ang chu maw.
      Traditional methods: Hei hi hman lai atang a an lo chin thin dan a ni a, Science hmang in a dik ngei leh dik ngei loh erawh hriat a la ni lova. Mahse hmun tam takah an hman thin avang in a him tawk ve viau a ngaih a ni a, Luka Ziak anga in nghah bur na chi erawh chu a la ni lo a ni. A hnuai a mi hi a hriat hran theih dan an sawi tlangpui chu a ni e - 
(a) Pa (Mushroom) kan hriat chian loh deuh chu tuiah han chiah ila, chu mi kan chiahna tui ah chuan Bawkbawn (Brinjal) chan tet emaw Bawkbawn par emaw zuk chiah leh ta ila, Bawkbawn chu rawng dum lam pang a kai chuan Pa chuan tur a paiin ei chi a ni lo an ti thin.
(b) Pa tur pai chi chu tui chi al (salt water) a chiah in a rawng a lo dum thin niin an sawi.
(c) Silver emaw copper a siam thil chu pa tur pai chi chiahna tui a chiah ve hian a rawng a lo dum thin niin an sawi.
(d) Pa tur pai chi chiahna tui a Purun var thlak hian purun var chu a rawng a lo dum deuh hret thin niin an sawi.
(e) Pa tur pai chi leh Purun emaw Bawkbawn emaw chhum pawlh hian Purun emaw Bawkbawn rawng kha a lo dum chuan Pa chuan tur a pai ngei niin an ngai thin bawk.
(f) Bawnghnute ah Pa tur pai chi zuk thlak hian bawnghnute chu rei lo te ah a chhe mai thin an ti bawk.

Pa tur pai chi hriat hran theihna dang te:

(a) Pa chu a nem em em a, a lukhum (Cap) chu awlsam takin a sih pilh theih loh.
(b) Pa tur pai chi chu a tlangpui in a rawng a mawi bik em em a, nalh tak tak an ni thin.
(c) Pa in tur a pai chuan pa kha khawi emaw lai ah han sik khem zeuh ila, thil tui ril emaw hnang ban thlip thlep, hnai ang tak a lo chhuak thin.
(d) Pa tur pai chi reng reng chu han ei hian kha tak (Bitter) emaw thur tak (sour) an ni thin a, an rim a chhe tlangpui bawk niin an sawi.
(e) A tlangpui in Pa tur pai chi reng reng chu ran leh fanghmir ten an bawm duh ngai lo a ni. 
Source: Google




Sunday 16 November 2014

Thlai Thlalak Mak Lawrkhawm leh Thu Nawi te te......


Thu nawi -

A hma a ka lo sawi tawh MPSC kaltlang a hna ka exam ve kha Pathian zarah a pahnih in written ah chuan ka tling ve hlauh a, mahse Interview / Viva a la ngai, engtak ang zel ang I maw…..chu mi hma chuan Blog ziah lamah hian tan la deuh rih ila ni mai :D. Blog ziah hi ka chakna a rei tawh a, ka Blog hmasa ber chu 2008 khan ka siam ve a. Blogger hma sa Mizohican te, Chepahakhat-a te leh mi dang dang tih dan thik khan kan siam ve rup a. Mahse, ziah tur reng reng kha ka hre ta lo, a hul khan ka hul tak meuh a, loh theih lohin rauh san a lo ngai ta. Mahse, rilru-ah chak zawng kha chu thi thei hek lo le, nikum 2013 khan tun a ka blog hi ka han thar thawh leh ta a, midang tan eng thil tangkai nge ka tih sak ve theih ang tih a ka ngaihtuah fe hnu-ah ka thiam ve zawng "thlai chin dan" lam pang ziak ang ka'n ti thla ve tawp a nih kha. Chu ti chuan ka ziak ka ziak a, rinaiin a lo tui theih phian mai a, ti hian vawin thleng in ka la ziak ve rak rak zel chu a nih tak ber mai hi. He tia Blog han ziah hian theih ang tawk a ka fimkhur ve thin avangin ka lehkhabu neih te hi ka keu nasa ta hle a, kei ma tan tak pawh a lo hlawk thlak em em a ni tih ka chhar chhuak a. Chuvang chuan theih tawp chhuah a ziah ve zel hi ka la tum zel dan chu a ni e.

Mithen khat hian hetia Blog ka ziah avang hian min lo ngai enge maw deuh tawk hi an awm thin a, a awm viau tho mai. Hetiang tawk an lo awm hian khawvel hi a famkim ve a. Chu mai bakah ka Blog chhiar ngai miah lo an ni bawk a. Ka Blog min chhiar sak thin tute erawh in min fak der sak ve thin a, ziah a phur awm in ka lawm thei em em a, ka blog chhe te min lo chhiar sak thin avang in lawm thu ka han sawi nawn leh a ni e.

Thlai Thlalak mak lawrkhawm

Heng thlalak ka lawrkhawm te hi Facebook atang te leh website then khat a mi te an ni a. A tam zawk hi chu Facebook lam a mi an nih ka ring. Thlai pian phung danglam deuh leh mak deuh hlek chu hman atang deuh tawh khan theih ang tawkin ka lo khawnkhawm tawh a, a rei deuh tawh avangin credit han pek tur ka hre mumal ta hauh lo mai a, ti hian ka tar lang tawp tawp a nga Property Rights claim ngai tih in neih chuan min lo hrilh mai ula, ka lo pe nghauh nghauh a nge.

Heng thlalak ka khawn khawm lai hian Photoshop hmang a siam danglam ang chi reng reng telh lo turin theih tawpin ka fimkhur a, thlalak tak tak chauh an niin kei chuan ka ngai hlom, tihsual a lo awm chuan min lo ngaithiam mai dawn nia. 


 1. A hnuai a mi hi Thingfanghma (Papaya) Variety chi khat a ni e. Samtrawk a ang viau....

  

2. Hei hi Bawkbawn piang sual ni awm tak a ni.....


3. Hei hi Vaimim (Maize) natna in a ei vang emaw rannung in a eitak vang a piang sual a nih kan ring ngawt a....


4. Thingfanghma (Papaya) ah chuan a rah dan style hi a common lo khawp mai, eng vang tak ni maw? Mizoram chhung a mi a nih hmel leh nghal....

5. Hei pawh hi thingfanghma tho a nia, Mizoram a mi tho a nih hmel, a rah hnem dan em em te hi a mak riau a, thingfanghma tawi chi (Nusa Nanha - Dwarf variety) kan tih ang kha a ni mial em le?

6. Hei hi Theihai (Mango) a ni a, sap ho in water sprout an tih ang atang khan a rah tlat mai a, common lo tak a ni, mak ve khawp mai.

7. A hnuai a mi hi mi tu ta nge ka lak ka hre ta lo. A lai tak a thlai kir deuh chit chiat hi mai (pumpkin) chi khat niin an sawi tlat mai....a nalh reuh phian......

8. Hei hi Israel lam a mi an ti ta in ka hria, Grape bawr lian tha tak chu a va ni em! Bible a Thuthlunghlui a mi "Grape bawr te chu mi pahnih in an zawn" tih te kha min ti hre chhuak rum rum mai. Siam chawp chu a ni em lovang chu maw!!

9. A hnuai a mi hi mushroom / pa chikhat Pleurotus eous ... Pink Oyster Mushroom an tih ang chi kha a ni a, ei tur a khawi chi a nih mai bakah a mawi em em a ni....

10. Hei hi chu Pa chi khat tho, Shitake mushroom a ni e...ei tur a khawi chi nimahse thingah lo chuan a to thei miah lo...

11. Hei hi Dawnfawh (Water Melon) a ni a, a eng chi a ni e. Durgapura kesar variety a ni em ka hre lo...


12. Hei hi Japan ram a dawnfawh (Water Melon) ang sawngbawl dan a ni a, square shape in an siam thin....a rem chan zawk na vang leh space a heh loh zawk nan a siam a ni a, a siam dan pawh a har lo hle.....

13. Hei hi ser / citrus chikhat a ni a, a scientific name chu ka hriat sual loh chuan Citrus medica a ni a, Citron an ti bawk thin, a tlangpui in North East India-ah a tam bik hle......an ti

14. A hnuai a mi hi Zamir (Citrus) a ni a, hetiang em em a bawr tha hi chu a vang viau ang....Mizoram a mi ngei niin ka hria...

15.  He balhla hi a thar a hlawk hmel tiah tiah khawp mai.....

16. Balhla mawi tak chu a va ni em!!!!

17. Hei pawh hi a mawi em a, ei atan chuan a uihawm...tar mawi chi zawk tak a ni :D

18. He thingfanghma (Papaya) hian insik a cho hmel khawp mai....tak tak a ni em ang chu maw!!!

19. Theihai (Mango) thar hlawk tak chu a va ni dawn em!!!!

20. Mizoram chhung a mi ngei a ni a, khawi khua nge chu ka hre lo. Mai (pumpkin) a thar lian bik khawp mai ka pi hian :D

21.A hnuai a mi hi tunlai a thei lar chak tak leh man to tak Dragon Fruit kan tih kha a ni e, a tui viau a ni awm e. Kg. 500 te a ni sia ei phak kan tlem pharh ang.....


Ti chinah hian rek bung phawt ang......Part - 2 a la awm leh mai thei......Ni hman nuam vek uleeee!!!!!

Monday 10 November 2014

Zikhlum Chin Dan



Common Name: Cabbage
Mizo Name: Zikhlum
Scientific Name: Brassica oleracea var. capitata
Family: Brassicaceae
Origin: Mediterranean

Zikhlum hi ‘Cole crops’ zing a thlai pawimawh tak mai a ni a. Vitamin A, B leh C te a pai hlem a. Minerals pawh thahnem tak a pai bawk a ni. India ram a chawhhmeh thlai kan chin zawng zawng 4% hi zikhlum a ni a, China ram tih loh ah chuan India hian a thar hnem ber bawk a ni. Kumthlun a chin theih chi thlai pakhat a ni a. India ram a zikhlum ching hnem state te chu – Orissa, West Bengal, Bihar, Karnataka, Maharashtra, Gujarat leh Punjab te hi an ni. India ramah chuan zikhlum var chi hi a hluar ber a. Zikhlum sen chi leh zihlum chuar chi (Savoy Cabbage) erawh chu kan uar lo hle thung. Zikhlum hi a chhip bial chi leh tung sawl chi te pawh a awm hrang nual a. Zikhlum hnah no hi kan ei ber thin chu a nih hmel e.

BORUAK LEH LEI MAMAWH DAN

Thlasik thlai zing a pakhat a nih avang hian khawvawt leh hnawng deuh raih a mamawh a. Parbawr (Cauliflower) ai chuan boruak vawt, vur leh thlasik a ngam zawk a ngaih a ni. Khaw lum a chin chuan Zikhlum hian a tuina a hlauh a, a dal deuh duap thin. A chi kui thiah nan a khawlum lam mamawh dan 12.8°c – 15.6°c vel hi ni a ngaih a ni. Khaw a lum viau a, 25°c ai a sang a nih chuan zikhlum than a thu mai thin a ni. Mahse tunlai ah erawh zikhlum khawlum ngam chi tunlai thiamna hmangin an siam nual tawh a, chung te chu – Pusa Ageti, Green boy leh Green Express te an ni hlawm.
          Lei chi hrang hrangah a chin theih deuh vek a. Lei ban deuh leh leitha hmun a chin hian a thar a tam bik a, a thar tlai deuh chi chin phei chuan a hlawk viau thin. Lei thur lutuk-ah a tha thei lova, lei thur leh al tehna pH 5.5 atang a 6.5 te hi a mamawh tawk chauh a ni. Lei thur ah chuan chinai thi phul hi a tha khawp mai.

VAREITIES

India ram a kan chin thin tlangpui zikhlum varieties te chu –

1    .     Copenhagen Market
2    .     Drumhead Savoy
3    .     Golden Acre
4    .     Pride of India
5    .     Pusa Drumhead
6    .     Pusa Mukta
7    .     Red Cabbage
8    .     September
CULTIVATION
A kui dan:
          Zikhlum tharhma chi chu August thla-ah an kui ber thin a, a laihawl chu September thla-ah, chutiang zelin a tharthlai chi chu October thla-ah te an kui thin a ni. Hmun thenkhat ah chuan kumkhat chhungin vawi 2 te an thar hman thin a ni. Zikhlum hi Nurdery-ah an kui tiak ber thin a, kuithiah atang a thla khat emaw thlakhat leh a chanve velah a phun sawn a lo hun thin a ni. Phun sawn hma in kan phun sawnna tur hmun chu vawi 3 – 4 vel uluk takin kan let chhuak vek phawt thin tur a ni. Zikhlum tharhma chi chu a bi inkar hlat zawng 45cm – 65cm vel a ni tur a ni. Hnim leh hlo in a tiak phun sawn sa te a tih buai loh nan phun sawn hma in zikhlum hmun tur chu hnim-tur (Herbicides) Trifluralin (1kg/ha) emaw Fluchloralin (0.5kg/ha) emaw Nitrofen (2kg/ha) te kah hmasak phawt hi a finthlak hle.
          Zikhlum Tin 21/2 (hnih leh a chanve) hmun a zau ah zikhlum chi 500 – 750g vel a tawk a ngaih a ni.
Zikhlum Nursery, Phun sawn hma
Leitha pek dan tur:
          Hmun hrang hrang ah a lei awm dan a zir in pek dan tur hrang hrang mithiam te’n an duang chhuak nual hlom a. Mizoram atan chuan – Bawngek leitha (Farm Yard Manure) Kg 1500 vel hi hectare khat hmun atan a tawk vel viau mai. 180kg N, 50kg P leh 50kg K hi fertilizer / leitha pek dan tur tawk a ni. 

Hlo thawlh dan tur:
          Zikhlum hmun ah hniam a lo tam deuh chuan thlawh fai thin tur a ni. Zikhlum zung hi a awmna a pawn lan em avangin nasa lutuk leh thuk lutuk a thlawh fai hian a zung cheh palh a awl em avangin lei pan te chauh thlawh thin tur a ni.
Tui pek dan:
          Zikhlum hi hlum tha tak ni tur chuan a than hun chhung in tui a mamawh deuh reng a. Tam lutuk leh tlem lutuk lo in tui pek reng a mamawh thin. Phun sawn hlim vel a tui pek nghal hi chin dan tha tak a ni. Zikhlum a lo puitlin tawh chuan tui pek tawh loh tur a ni.

HARVESTING

Zikhlum chu a hlum a lo khal that a, a lo puithlin velah seng thin tur a ni. Phai lamah chuan December atang a April thleng hian zikhlum an thar thin, a thar hma chi chu ni 60 – 80 ah a puitling thin a. A thar tlai chi erawh ni 100 – 120 thleng te a mamawh thin thung a ni. Zikhlum hi hectare khat-ah ton 33 – 45 thleng te a thar theih a. Hybrid tha chi erawh a thar a hlawk hle a. 70 – 80 ton thleng a thar thei. 

Source: Google