Saturday 24 July 2021

Bharatmala Pariyojana, Aizawl - Champhai kawng siam hi chiang zawkin

Tunlai hian Aizawl - Champhai kawngpui thuanghnih (2 lane) siam mek a ni a. Hei hian kan nitin nun leh mimal thleng a min nghawng dawn avang leh thil thar tam tak a thlen theih dawn avangin chiang zawk leh tawi fel deuhin zir chian in tum dawn teh ang. 

Bhraratmala Pariyojana chu enge ni?

Bharatmala Pariyojana hi Sawrkar Laipui scheme lian tak mai a ni a, he scheme hi Ministry of Road Transport and Highway hnuaia nasa taka kawngpui thar siam leh chei that hna te thawhna tur a ni. He kawngpui siam hna ang reng reng a lian hi India ramah a la thleng lo tluk a ngaih theih a ni a. 

2017 khan Sawrkar Laipui Minister Nitin Gadkari chuang a hawng a, kum 2022 ah chuan zawh fel hman theih an in beisei viau bawk. He kawngpui siam thar scheme hnuaiah hian kawngpui (National Highway) Kilometer 50,000 a thui India ram hmun hrang hrangah an sat dawn a, tam tak siam zawh a ni tawh bawk ang. Kawngpui sah han tih hian hmanlai Mizo te'n chemtum nen a kawngpui kan sah ang kha chu an kal sanna a rei tawh a, Satellite atangin kawngpui ruangam leh kal dan tur an buatsaih vek hnuah Engineer thiam tak tak te'n a hmunah khawl changkang tak tak nen kawngpui hi an sat tawh a ni. 

Heng kawngpui siam thar te hian sumdawnna (Economic Corridor) nasa zawk a hma a tih sawn theih nan te, Ram leh ram inri-na hmunah venhimna nasa zawk a kalpui theih na atan te leh thil tangkai tam tak atan a pui dawn a ni. India ram hmun hrang hrang -  Maharashtra, Gujarat, Rajasthan, Punjab, Haryana, Jammu and Kashmir, Himachal Pradesh, Uttarakhand Uttar Pradesh, Bihar, West Bengal, Sikkim, Assam, Arunachal Pradesh, Manipur leh Mizoram-ah te kawngpui tha tak tak siam a ni dawn a. Hmun tam takah chuan kawngpui lian em em 'Green field Express Highway' te pawh siam a ni ang. 

Mizoram pawh Myanmar (Burma) nen a inpawhna leh inri-na hmun pawimawh tak (International Corridor and Boarder) a nih avangin Sawrkar Laipui hian min rawn siam sak a. Chu kawngpui chuan Champhai min rawn thleng hi a lawmawm hle a ni. 

Khawia Pawisa hmanga siam tur nge?

He kawngpui lian tham tak India ram hmun hrang hrang a siam a nih theih nan hian Sawrkar Laipui chuan chhiah (Tax) chi hrang hrang a la thin a. Chung a chhiah lakna langsar tak tak te chu Petrol leh Diesel kan lei te hi a ni. Petrol leh Diesel kan lei apiang hian chhiah chhawng kan tih mai Cess hi mitin in he kawngpui siam nan hian kan thawh theuh a ni, chubakah chuan Toll Booth (Mizoramah kan nei lo) atang te leh Sawrkar Laipui sum bawm (Budget) atang te-in khawn khawm a ni.

Bharatmala Pariyojana kan sawi apiang a tel ve tur pakhat chu Kaladan Multi Modal Transit Transport Project (KMMTTP) hi a ni awm e. Hei pawh hian Mizoram min tan tlang ruah mai a, Lawngtlai leh chhimlamah kawngpui nasa takin an siam in an sial mek a ni. KMMTTP hi 1991 a India Prime Minister P.V. Narasimha Rao a ngaihtuah chhuah "Look East Policy" kal zel kha niin, rei tak chhunzawm loh a nih hnuin Pime Minister Narendra Modi chuan "Act East Policy" ti a hming thlakin a rawn chhunzawm ta a. Mizoram pawh Myanmar nen a inri kan nih avangin he hmasawnna lian tham tak hian min khuap ruah mai a ni. Mizoram bakah Manipur lamah pawh India - Maynmar - Thailand Friendship Highway siam niin India sawrkar chuan kawngpui tha tak India ram, Myanmar leh Thailand inkal pawhna tur a duangin a siam mup mup mai ani. He 'Act East Policy' hian India leh South East Asia ram - Myanmar, Thailand, Singapore, Phillipines, Malaysia etc. te nen a insumdawn tawnna nasa takin a ti chak dawn a ni.

Engtin nge kan hman tangkai ang?

Hmasawnna lian tham a lo thlen hian tu te emaw, pawl emaw, party in emaw hmingthat nan par chhuah an lo tum fo thin a. Chhim lamah pawh KMMTTP hi mimal leh pawl hmalakna ang a sawi ri neuh neuh lo awm thin niin an sawi. A nihna takah chuan hetiang Sawrkar laipui project lian thiamah hi chuan State sawrkar pawh an inrawlh thuk ngai meuh lo a ni. 

India danpui Constitution, Article 257-ah chuan "India ram tana venhimna leh ram dang nen a insumdawn tawnna kawngpui pawimawh te reng reng chu Sawrkar Laipui thuneihna liau liau a ni" tiin a inziak a. Chuvangin State sawrkar meuh pawh a inrawlh mang lohna hmun a mimal emaw, pawl ang emaw a hmingthat lo tum hi thil tha lo tak a ni a, Manipur a India - Myanmar - Thailand Highway siam mek khu meitei pawl thenkhat emaw pa hovin an hmalakna angin lo sawi sela, kut beng hluah hluah a nuihna tur a ni ang. Chutiang chiah chu Lawngtlai leh Champhai a kawngpui siam pawh hi a ni awm e.

Sawi tawh angin he kawngpui siam nan hian mitin-in chhiah (tax) kan chawi tlang vek a, Mizoram thingtlang atanga India khawpui ber Delhi thlengin tumah awl kan awm lo a ni. Chuvang chuan he kawngpui leh Sawrkar laipui hmalakna hian mitin min huap a, a thei apiang tana tangkai taka hman tur a ni. Retheihna umbo-na atan te, hriselna tha zawk kan neih theih nan a hmunpui pan awlsam zawkna atan te, sumdawnna hlawk zawk leh mitin dinhmun chawikanna atan te tumah inthlahrung lova kan hman tlan atan a tha hle a ni. 

Hetih lai hian he kawngpui hi mitin in kan dimdawi a, kan uluk a, keimah ni ta ang theuh a kan en theih nan India danpui Constitution a Fundamental Duties No. 9 chuan min phut tlat bawk a ni.