Friday 14 December 2018

Mizo chawhhmeh thlai hrang hrang thatna te

Mizo Hming                : Bal
Sap Hming                  : Colocasia / Taro
Scientific Hming         : Colocasia esculenta (L.) Schott
Family                         : Araceae

A thatna:                     Bal hian Vitamin A leh Vitamin C tha hnem tak a pai bakah Protein a pai tel a, hei hian taksa leh ti hrawl a siam chak bik a. Chumai bakah Starch a pai hnem avangin taksa tan chakna tha tak a ni bawk. Pumpui tan pai tawih a awlsam avangin naute chaw leh kum upa lam tan pawh ei mi tak a ni.       


Bal
 

Mizo Hming                : Behlawi
Sap Hming                  : Cowpea
Scientific Hming         : Vigna unguiculata (L.) Walp.
Family                         : Fabiaceae / Leguminoceae

A thatna:                     Thlai kawm nei chi a nih avangin lei (soil) tan a tha a, Nitrogen fixation leiah a siam thin a ni. Taksa tan pawh Vitamin te, Protein leh Minerals te a pai tam avangin a hrisel em em a, chumai bakah taksa a thau siamtu a pai tlem avangin taksa in a ngaih hle. Chhumin emaw phoro hnu a siam pawhin a Vitamin a paih lem lova, mahse chhuan so rei lutuk chuan Vitamin C a chhuan hlum ve theih tih hriat a tha khawp mai.

Behlawi

Mizo Hming                : Bean
Sap Hming                  : French Bean
Scientific Hming         : Phaseolus vulgaris (L.)
Family                         : Fabiaceae / Leguminoceae

A thatna:                     Be kawm nei chi a nih avangin lei (soil) tan a tha em em a, thlai ching thin tan chuan enchhin chi tak a ni. Leiah Nitrogen a pek avangin a hnu zel a kan thlai chin pawhin a ngaih thin hle. Taksa tan hriselna hrang hrang a nei a, Vitamin chi hrang hrang bakah Minerals leh Protein te a tam hnem viau a, mihring in chawhmeh atan a kan hman mai bakah ran chaw atan pawh a tha in ran in an ngeih bakah an hrisel duh em em a ni.


Bean
Mizo Hming                : Buh
Sap Hming                  : Paddy / Rice
Scientific Hming         : Oryza sativa L.
Family                         : Gramineae

A thatna:                     Buh hi Mizo te’n chaw atana kan rin ber a ni a, taksa tan thatna tam tak a nei a ni. Taksa tan chakna a pai hnem a, Carbohydrates bakah Protein leh Vitamins te pawh a pai nual mai. Thau chhia erawh a pai tlem a, Vitamin B te, Iron leh Manganese te paiin taksa tan a chaw tha hlir a ni.

Buh

Mizo Hming                : Chhawhchhi
Sap Hming                  : Sesame
Scientific Hming         : Sesamum indicum L.
Family                         : Pedaliaceae

A thatna:                     Mizo te’n chawhmeh a kan hman ber a nih lain ram dangah chuan a hriak sawr atan an ching thin tlangpui. A hriak hi a hrisel em em a, Carbohydrates bakah Fibre te a pai hnem a, Protein tam tham tak a awm bawk a, mahse thau a pai hnem hle thung. Vitamin B te leh Minerals a pai hnem avangin thlai hrisel tak a ni.


Chhawhchhi
Mizo Hming                : Mai
Sap Hming                  : Pumpkin
Scientific Hming         : Cucurbita pepo L.
Family                         : Cucurbitaceae

A thatna:                     Mizo te ngainat em em mai thlai a ni a, a hrisel mai bakah a tui em em a ni. Vitamin A a pai hnem avangin mit chakna tha tak a ni. Hei bakah hian Protein te, taksa chakna tha hrui Carbohydrates te leh Folic acid te a pai hnem viau. A hnah hring atangin a rah thlengin Mizo te chawhmeh duh em em mahse a hrisel ber lai leh taksa mamawh pai hnem ber chu a par a nih avangin kan ei ngai lo thung hle.

Mai
Mizo Hming                : Maipawl
Sap Hming                  : Wax Gourd, Ash Gourd
Scientific Hming         : Benincasa hispida L.
Family                         : Cucurbitaceae

A thatna:                     Maipawl hi taksa tan a chaw tha tak mai a ni a, pum tan pai tawih a awlsam avangin pumpui a hahdam a. Taksa mamawh chawtha tin reng Vitamin te, protein leh minerals te a pai avangin ei mi tak a ni a, tui hrisel em em mai hi za zelah sawmsarih (70%) dawn lai a pai bawk a ni.


Maipawl
Mizo Hming                : Fu
Sap Hming                  : Sugarcane
Scientific Hming         : Saccharum officinarum L.
Family                         : Gramineae

A thatna:                     Fu hi thlai hrisel tak mai a ni a, Glucose a pai hnem bakah tui a pai hnem em em a, kurtai siam nan pawh kan hmang nasa hle. Chumai bakah a feh emaw sawr tawhna hnu a fe hi lei tih that nan te, lehkhapuan siam nan te, lehkha khawng siam nan te an hmang nasa em em a, leitha atan a that bikna chu a thlum lo la tel khan a ti tawih awlsam bik hle a ni.

Fu
Mizo Hming                : Changkha
Sap Hming                  : Bitter gourd
Scientific Hming         : Momordica charantia L.
Family                          : Cucurbitaceae

A thatna:                     Changkha hi thlai hrisel tak mai a ni a, changkha ti kha tu “Momordicin” kan tih mai hi thisen sang leh zunthlum veng tut ha tak a nih avangin hetiang natna nei tan chuan ei mi tak a ni. Hei mai bakah hian taksa mamawh vitamin chi hrang hrang a pai teuh bawk a ni.


Changkha

Mizo Hming                : Vaimim
Sap Hming                  : Maize
Scientific Hming         : Zea mays L.
Family                         : Gramineae

A thatna:                     Vaimim hi thlai thar hlawk em em mai a nih avangin “Queen of cereals” tiin a hming an vuah hial a, buh leh thlai dang te aiin a thar hlawk zawk hle a ni. Vaimim hian taksa mamawh chawtha tin reng a pai bakah taksa tan thahrui siamtu Carbohydrates a pai hnem hle a, thau chhia a pai tlem bawk avangin leh taksa tihrawl siamtu Protein a pai hnem avangin hnathawk nasa tan phei chuan ei ngei ngei chi a ni.


Vaimim

Mizo Hming                : Bete
Sap Hming                  : Rice bean
Scientific Hming         : Vigna umbellata (Thunb.)
Family                         : Fabaceae


A thatna:                     Be kawm nei chi zing a mi a nih avangin lei tan a hrisel em em a, lei tih that nan a chin mi tak a ni nghe nghe. Taksa mamawh vitamins te a pai hnem bakah minerals te pawh a pai a, taksa tihrawl siam thei tu Protein a pai hnem avangin a hrisel hle bawk a ni.


Bete / Buh be

Mizo Hming                : Bekang
Sap Hming                  : Soybean
Scientific Hming         : Glycine max (L.) Merr.
Family                         : Fabaceae

A thatna:                     Be kawm nei chi zing a mi a nih avangin lei tan a hrisel em em a, lei tih that nan a chin mi tak a ni nghe nghe. Taksa mamawh Protein tha chi tam tham tak a pai avangin an ngai hlu hle a, mithiam te phei chuan “Wonder crop” an ti hial nghe nghe a ni. Hei bakah hian hriak quality sang tak a pai avangin an ngai hlu em em a, cancer natna laka min veng thei flavonoids pawh a pai tel a ni.

Bekang






3 comments:

  1. Pu Hriat, hei hi copy i phal em?

    ReplyDelete
    Replies
    1. Phal tho e. Mahse khawia mi tur nge? Credit kha lo dah ve ula :D

      Delete