Tuesday 23 April 2019

Vaimim eichhe tu Fall Armyworm


Fall armyworm pangang (Spodoptera frugiperda) hi rannung thil eichhe chi Lepidoptera chhungkaw zing a mi niin phengphehlep leh lungphur te nen chhungkaw khat a awm ho an ni a, thlai chi hrang hrang sawmriat (80) chuang an eichhe thin a, thlai chin thenkhat Vaimim, Buh, Faisa leh Fu bakah chawhmeh thlai leh La ah te pawh hmuh thin an ni a, nasa taka eichhia-in thlai thar tur awm lova eichhe thin rannung a ni a. Europe ram a thlai endiknaah Africa atanga thlai lo kal atangin hmuh chhuah a ni a, 2016 kum kha a ni nghe nghe. Africa ramah hian nasa takin Vaimim a eichhia tih hriatzui a ni, ramdang tam takah a darh chak mek hle a ni. 2018 khan he rannung chimawm tak mai hi India khawmualpui leh a chheh vel Bangladesh, China, Burma, Sri Lanka leh Thailand-ah te hmuh chhuah zui a ni.


A Tui:


A tui hi mum bial te reuh te te niin a tui hlim chhawnah a rawng a hring a, a keu dawnah a uk rawng a kai thung. Ni hnih emaw ni thum chhungin a tui a keu a, vawikhatah tui 150 – 200 vel a tui thei a, vaimim hnahah a tui dahin a khawmin an awm thin a, a pui pakhat hian tui 1000 chuang thleng a nei thei a ni.

Pangang:

Pangang an chan lai hi thlai an eichhiat nasat lai niin a pangang hi a hring emaw a uk deuh lam niin a hnung zangah a dungzawngin a tial thin a. Heng pangang te hi thlai kungkhat a an tam lutuk chuan a rawng a dum lamah a inthlak thin a, hei hi Army (sipai) ang a an chan hunlai niin chaw zawngin a huhoin a vak darh thin a ni.

Fall Army chu a hring emaw a upat deuh hnuin a uk lam rawng a pawl a,
a dungzawngin a dum in a tluan chhuakin a tial thin.


India khawmualpuiah a awmve a ni tih chhinchhiah hmasakna ber hmun te chu Karnataka, Andhra Pradesh, Bihar, Maharashtra, Orissa etc. te niin tunhnaiah hian Mizoramah District hrang hrangah te hmuh a ni nual tawh a ni.

Fall armyworm te hi thlai chi hrang hrang eithei chi niin Buh leh Vaimim anga hnah tung chi (Gramineae) hi an duh zualin an ei nasa hle thin.

Vaimim leh thlai la upa lovah chuan a zik emaw a hnah bulthut a eichhe hmasa thin a, pangang upa deuh tawh phei chuan a kungbulah vaimim a ei bung thei thin. Heng pangang te hian thlai upa lam an beih erawh chuan a chi chhuahna lamah beiin a par emaw vaimim vui la te deuhte an awlsam takin an eichhe mai thin. Vaimim hnah an ei tawh chu a kaw chuk a, vaimim naupang deuh phei chu puitling tur awm hauh loin a eichhe vek a, a thlai thar a awm thei lo thin a ni. Vaimim kawm insiam tan te chu a fangah hrehkuain a chang chuan heng pangang te hi a huho in an awm khawm tup a, mahse a tlangpuiin a malin an awm duh deuh ber thin.



Fall Armyworm pangang chuan a hnah no chhungril atang a
 ei tanin to leh tur awm lek lovin vaimim lairil a hreuh thin a ni.


A pui hi zanah vaimim emaw thlai dang hnahah a tui ber thin a, vaimim hnah hnuailam lei hnaih lamah tuiin a hnah hnung lamah a tui ber thin a, vawikhatah 100-300 te a tui chu belin a chang chuan a inthuahin a bel ve bawk thin. Ni 2 – 10 inkarah keuin a keu hlim te chuan vaimim hnah chu chawah ring nghalin nasa takin an eichhia a, a hnah no leh hnah thar insiam tur an bei ber thin a, a hnah hnunglam atanga ei tanin a hnahnem zawng ei zo vin a riruang (skeleton) chauh an dah bang a, vaimim chu a sang zawngin an to chhunzawm thei lo thin a ni. Pangang te hi an tam deuh chuan an mahni leh an mahni an inei thin a, chuvang chuan kungkhat emaw a hnahno-ah pangang pahnih khat bak an awm meuh lova. Zanah chauh thlai an eichhe tlangpui thin. Mahse engemaw vangin pangang chu an lo pung hluai thei a, chungah chuan mak tak maiin a huho a awmkhawm in chhunah pawh, zanah pawh an hmuh theih apiang an ei chhe mai thin a, hei hi Army (sipai) worm an tih chhan pawh a ni. Heng pangang te hi Lungphur puitling a chang tur chuan ni 9 – 13 vel an mamawh a, thlai hnah inkarah buhchium in Lungphur puitling chu zanah a lo chhuak a, hmunhla tak takah tui tur in an thlawk a, an thlawh chak avang leh an thlawh thui theih vang hian an pung chak hle bawk a ni. A tlangpuiin lungphur puitling te hi ni 12 – 14 thleng an dam thei a ni.

Pangang chu zanah lo chhuakin vaimim lairil, a hnah no chawrna tur leh chawr
thar apiang eichhia in vaimim puitling a insiam thei ngai lo a ni.




No comments:

Post a Comment