Saturday 8 October 2016

BAWKBAWN CHIN DAN

BAWKBAWN CHIN DAN

Botanical hming: Solanum melongena L.
Family:         Solanaceae
Sap hming:   Eggplant, Brinjal
Mizo hming: Bawkbawn (Lushai, Falam & Halkha); Manta (Hmâr & Paite); Babaoh (Mara)

Bawkbawn rah 'purple' rawng
File photo:wikipedia.org

Mizote tui tihzawng chawhmeh pakhat chu Bawkbawn hi a ni awm e. Bawkbawn hi khawthlang ramah chuan Eggplant ti a hriat lar a ni; a chhan chu Bawkbawn chi ţhenkhat hi a rah a vâr a, artui anga a sâwl vang a ni. India khawmualpuiah erawh chuan Brinjal ti a hriat lar a ni a, Arabic leh Sanskrit ţawng aţanga rawn inţan a ni. Europe ramah chuan Aubergine an ti bawk a, chu chu French ţawng a ni.


Bawkbawn a rah var chi
Source:google search image

Bawkbawn hi India, Bangladesh, Pakistan, China leh Phillipines ramah te hian an ching nasa hle a. Khawthlang ram, heng- Egypt, France, Italy leh U.S.A-ah te pawh an chîng uar hle bawk. Bawkbawn hi India ram pum deuhthawa thlai chawhmeh chin tlanglawn ber a ni. Sik leh sa hrang hrangah pawh Bawkbawn hi kumtluanin a chin theih a ni. India ramah Bawkbawn chi hrang hrang chin a ni a, consumer duhzâwng erawh a rawng leh a rah pianhmang a zirin a danglam thung.

Bawkbawn chin hun: India ramah Bawkbawn hi Nipui (Summer), Fûr (Kharif) leh Thasik (Rabi)-ah te a chin theih vek a ni. A chi tuh/kui hun leh a phun sawn hun chu a hnuaia tarlan ang hi a ni.
Chin hun
A chi kui hun
A ţiak phun sawn hun
Nipui (Summer)
January  thla laihawl
February
Fûr (Kharif)
June thla laihawl
July- August
Thlasik (Rabi)
September thla tawp
October-November

Bawkbawn chi ţha chin tlanglawn deuh te: Pusa Purple Long, Pusa Purple Cluster, Pusa Kranti, Arka Nidhi, etc.

A chi kuina tur leilung sawngbawl dan: Bawkbawn hi tlangram lovah chuan kui hmasa kher lovin kângvâr-ah theh mai a ni ţhin a. Amaherawhchu hlawk zawk leh awmze nei taka chîng tur chuan kui hmasak hi tihdan phung a ni. A chi kuina tur leilung chu lehphuh hnu-ah rihpawn (rihpawn loh pawh a pawi lo) tur a ni a, hei hian tui tling reng tur lakah a veng a ni. A chi kuina hmun (nursery) atan a dung 7.2 metre, a vâng 1.2 metre leh a rihpawn san lam 10-15 cm vela siam thin a ni (a nursery len lam hi duh ang anga siksawi theih a ni). Tui pek leh kal veivah nan nursery leh nursery inkarah hmun awl 70 cm vel dah bawk tur a ni. Leidûr (e.g. Bawng-êk leiţha) a awm remchan chuan a chi kuina tur lei nen chawhpawlh tur a ni. Tin, a ţiak hlim lâwng (a kung lâwng) tur ven nan nursery kan siam chu Carbendazim (15-20g zelah tui liter 10 zel pawlh tur) hmangin chiah hnawn (drench) hmasak a ţha hle bawk.

A chi kui dan: A tlangpui thu-in a chi 250-300g vel hi 1 ha hmun a ţiak phunna atan a tawk. Bawkbawn chi chu natna laka ven nan kui hmain Trichoderma viride (4g/kg of seed) emaw Thiram (2g/kg of seed) emaw nena chawhpawlh (a hnawm tawk lekin) hmasak tur a ni. Chumi hnu-ah a tlarin, 5-7 cm inkar zela hlain, 2-3 cm vela thûk-ah a chi chu nursery kan siamah chuan kan phul ang a, leia kan vur hnuin a huh tawk lekin tui kan pe ang. A hnawn ţhata a ţo ţhat nan buhpâwl emawin a khuh theih bawk. A chi kan kui chu thla khat vel hnu-ah hnah hnih aţanga hnah li vel nei a lo ni ang a, chu chu a chinna tur hmunah phunsawn tawh mai tur a ni.

A bi inhlat zawng: A bi inhlat zawng hi a variety a zirin a inang lo va, a ţawi lo chi-ah chuan 60 x 60 cm, a ţawi buk hluah chi-ah chuan 75-90 x 60-75 cm te a ni tlangpui.

Leiţha mamawh dan: Bawkbawn hi a chin hun chhung a rei a, chuvang chuan a thar hlawk theih nan leiţha a mamawh ang kan pek a ngai a ni. A leiţha mamawh erawh a leilung a zir leh leidûr kan pek azirin a danglam. A tlangpui thuin leidûr (e.g. Bawng-êk /Vawk-êk leiţha) @15-20 t/ha a chinna tur leilung sawngbawl laiin lehphut tel a ni ţhin. A thar hlawk theih nan dan naranin 150 kg N, 100 kg P2O5 leh 50 kg K2O (Urea 326 kg, SSP 625 kg leh MOP 83.5 kg) leiţha ţin hnih leh a chanve hmun (1 ha) atan pek ţhin a ni. Urea a zatve leh SSP leh MOP (a vaiin) chu a phun sawn hun laiin pek tur a ni a. Urea kan pek bâng chu hmun thumah ţhenin, phun aţanga ni 30, ni 60 leh ni 105-na hnu-ah pek leh tur a ni. Hybrid variety leiţha mamawh dan chu 200 kg N, 100 kg P2O5 leh 100 kg K2O per ha a ni.

Eichhetu rannung leh natna laka ven leh enkawl
Rannungin a kung emaw, a  hnah emaw, a rah emaw an eichhiat chuan theih ang anga thenfaia, eichhetu rannung te chu tihhlum bawk tur a ni. A ţul a nih chauhvin a hnuaia insecticides (rannung thahna hlo) khawi emaw ber hmang hian kâp ţhin ang che. I kah aţanga chawlhkar khat ral hma chu seng lo ang che. Tin, a rah seng dawn hnaiha kah loh hram hi a ţha. Eichhetu rannung thah nan hengte hi a hman theih: Malathion 50 EC@ 1-2 ml/ liter of water OR Fenvalerate 20 EC@ 1 ml/ liter of water OR Dichlorvos 100EC@ 1ml/ liter water.

Natna a lo awmin a chunga kan sawi ang tho khian tih tur a ni a. A ţul chuan natna laka ven/enkawl nan a hnuaia fungicide-te hi a hman theih. Mancozeb 75 WP@ 2g/ liter of water OR Carbendazim 50 WP@ 1g/ liter of water.

No comments:

Post a Comment