Sunday 11 September 2016

Purun Chin Dan

Hming                   :     Purun
Sap Hming            :     Onion
Vai Hming             :     Pyaz
Scientific Name          :     Allium cepa L.
Family                   :    Alliaceae
 
 
          Purun hi Central Asia vel atang a lo chawr chhuak ni a ngaih a ni a (Vavilov, 1951), khawvel hmun hrang hrang ah chaw hmeh atan leh thil dang a tan hman thin a ni. A hmanna langsar zual te chu -
 
  • Chawhmeh ti rimtui tu atan leh ti tui tu atan.
  • Pho ro emaw, vur khal a dah that emaw, tin (can) emaw pickle siam nan ten hman thin a ni.
  • Purun hian natna do theihna a neih avangin thlai dang nen a sawngbawl pawlh atan te hman thin a ni.
  • Purun dip al (Onion salt) an tih mai hi purun rep ro den dip atangin an siam thin bawk a ni.
Purun hian vaitamin tha hnem tak mihring taksa mamawh a pai teuh a. Vaitamin A, B, C te bakah carbohydrates te, calcium te leh mineral te a pai hlawm a. Damdawi atan pawh hman a ni thin a ni. Khawsik, Khuh benvawn, mittha lo te, rannung she leh vun natna ah pawh Purun hi damdawi atan an hmang thin a.
 
India hi khawvel a Purun thar chhuak hnem ber ram pahnihna a ni a. A bikin Maharastra-ah Purun chin an uar in India ram pum thar chhuah  za zel a sawmhnih hi hemi ram atang a thar chhuah a ni a. Ram Hectare 1-ah (Tin hnih leh a chanve hmun) Kg 12,000 lai atam an thar chhuak thei a ni. Mizoram-ah hetiang zat a tam hi kan thar chhuak ve thei a ngem?
 
Purun Chi Hrang lar Zual te:
 
  1. AGRIFOUND RED
  2. AGRIFOUND ROSE
  3. AGRIFOUND DARK RED
  4. AGRIFOUND LIGHT RED

(Heng a chung a mite hi NHRDF, Nasik atang a siam chhuah te an ni.)
  1. ARKA KALYAN
  2. ARKA NIKETAN
  3. ARKA KIRTIMAN
  4. ARKA LALIMA
(Heng a chung a mite hi IIHR, Bangalore atang a siam chhuah te an ni.)

Boruak Mamawh Dan:

Punrun hi khawvawt lutuk emaw khawlum lutuk ah chuan duhthusam in a tha thei ngai lova, ruahtui tlak tam lutuk na hmunah pawh a tha thei lo thin. A punrun tak insiam tur hi khaw awm dan in a nghawng thui hle. Khawlum vawh lam 10ºC atang a 15.6ºC a nih huan Purun a insiam tha thei lo thin a, mahse khawlum pangai tak 21.1ºC atang a 26.7ºC vel a nih chuan Purun a insiam chak a, a thar pawh a hlawk duh bik a ni. Purun hi a tlangpuiin Short Day plant kan tih zing a mi a ni.
 
Lei Mamawh Dan:
 
Purun hian lei tha hmun, phut tha deuh leh tui tlin theih lohna hmun a mamawh a. Hnim awm lohna hmun leh lei dur thaah a thar pawh a hlawk bik thin. Lei tak lutuk leh ban lutukah Purun a tha thei ngai lova, lei thur lutuk emaw al lutuk a ti thei lo hle bawk.
 
Nursery Siam Dan:
 
Nursery siamna lei chu lei phut tha leh lei tha hmun ni thei sela. Nursery atan chuan lei chhun pawn hman a ni deuh ber thin. Nursery tur chu uluk tak a chek phut in bawngek leitha nen a chawhpawlh tur a ni a. Huan hectare 1 hmun atan nursery meter 500 bial a zau a tawk viau thin.
 
Purun chi chu kan kui hmain damdawi a chiah thin tur a ni, hei hian natna leh rannung lakah thui tak Purun chu a veng thei dawn a ni. Purun chi chu Kg 1 zelah Difilton emaw Monosan gram 2.5 nen a chawhpawlhin chiah tur a ni a. Chu mai bakah kan kuina tur nursery lei chu Copper oxychloride a chiah pawh hi thil tha tak a ni.
 
Purun chi chu thuk luktuk a thlak tur a ni lova, 2 - 3cm vel a thuk hi a tawk chauh. Uluk tak a line a phun hi a tha a, a inkar hlat zawng atan 5-7 cm vel hi a tawk viau mai. Purun chi chu thlak zawh velah a chung chu hnim ro in han khuh leh ila (mulching), hei hian tui pek ngai zat a tih tlem bakah lei a vawng lum a, thlaiin an ngeih bik a ni.
 
Kar 6 - 7 velah Purun chu phun sawn a lo hun chho tawh a, Purun tiak upa lutuk hi a tha lova, a bawk a awm duhin a thang muang bik hle a, chuvangin a hun takah phun sawn a pawimawh hle. Purun bi inkar hlat zawng 15x10cm vel ni thei se, an in dip lova an than a tha duh bik hle. A tlangpuiin Purun hmun 1 hectare a zauah a chi kg 10 - 15 te mamawh thin a ni.
 
Lei tha Pek Dan:
 
Bawngek leitha hi pek theih chuan lei tan a tha bik hle a, a tlangpuiin hectare khat hmunah bawngek leitha Quintal 250 te pek theih nise. Chu bakah fertilizer pek atan 60-80 Kg Nitrogen, 40-50 Kg Phosphorus leh 60 - 80 Kg Potassium te pek tel hian Purun thar a hlawk duh hle. P leh K te hi a vaiin vawi khatah prun phun sawn hmain pek tur a ni a, N erawh chu a chanve phun sawn hma  in, a la bang zawng phunsawn atang a ni 30 hnuah pek leh tur a ni.
 
Hlo thlawh Dan:
 
Purun hian thlai dang zawng zawng aiin hnim hi a haw bik hle a, hnim tamna hmunah chuan Purun thar a hlawk thei ngai lo. Purun tiak hi a thang muang viau a, chu mai bakah hnah buk tha tak te a neih ve loh avangin Purun hmun chu hma tak a thlawh fai vat vat thin tur a ni a, Purun zung hi a thuk vak loh avangin nasa lutuk a cheh vak erawh a him lo a ni. Hnim tur Basalin @ 2Kg/ha a kah bakah phusawn atang a ni 45 velah kut a vawikhat hlo thlawh hi a tha tawk viau a ngaih a ni.
 
Tui Mamawh Dan:
 
Purun zung hi a thuk lo viau a, lei atang a 30 cm vel a thuk bak an thang meuh lo, chuvang chuan tui tam leh lutuk pek tur a ni lova. Phun sawn velah tui tlem pek tur a ni a, a bak chu ni 10 dan zelah pek thin tur a ni. Lei a ro viau hma a pek mai thin hi a fin thlak hle. Purun a puitlin tawh a, thar a hun dawn tawh chuan tui pek tawh loh tur a ni. Purun thar hma kar 2/3 ah tui pek loh chuan Purun thar a ti tha a; tui pek erawh chuan pang chawr a nei a, thil buai thlak tak a ni thin a ni.
 
Purun Thar Hun:
 
Thla 5 vel a ral chuan Purun hi a thar theih tawh mai thin a. Purun chu kut a cho in daihlim ah dahthat zel thin tur a ni. Nisa hnuai a Purun thar dah hian a hnu zel ah dah that laiin a tawih duh bik hle ni a hriat a ni. Purun enkawl dan dik a enkawl chuan hectare khat hmunah quintal 300-400 thleng a tam a thar theih thin a ni.
 
Source: newsread.in
 
 
 
 

 

 



No comments:

Post a Comment