Tuesday 6 September 2016

Dumbcane Chungchang Sawizauna

Tunlai hian Internet lamah Dumbcane hlauhawm zia uar takin an theh darh nasa em em a. Thil hi a nihna bak a sawi a nih tawh chuan mi tam tak tan chuan zir chian leh chhui chian harsa a nih avangin awih ber tur hriat hran a har thin a. Internet-ah hian thudik tawk lo vawrh darh hi a nasat em avangin mithiam zawk te cho chhuah nan tlem in i han chhui zau deuh teh ang.

Dumbcane chu enge?

Dumbcane hi Dieffenbachia tih pawh a sawi thin a ni a, hei hi a genus niin Dumbcane (Dieffenbachia) kan tih ang hi chi (species) 56 vel lai a awm a, heng ho zawng zawng hi Araceae family hnuai a awm vek niin, Anthurium, Dawl (Colocasia spp.), Philodendron te nen pawh family hi an intawm a ni. He mi family chhung a thlai awmte hian a tlangpuii Calcium Oxalate an pai deuh vek hlawm a. Hei vang hian sawngbawl loh emaw a hlang a ei chuan hrawk a ti thak a, awm nuam lo takin min siam thei a ni.

Dieffenbachia hi thlai mawi tak mai a ni a, a hnah hi a hring leh a var nen a inpawlh a, eng (light) a mamawh tam loh avangin inchhung a khawi chi tak pawh a ni. Thlai dang ang lo taka a hnah a mawi em avang hian hlut pawh a hlawh hle a, England ah chuan kum 1759 atang tawh khan in leh a vel ti mawi tu atan khawi a lo ni tawh a ni (Byron A. Barnes, 1955). Enkawl mang loh pawhin tha takin a thang thei a, chuvang pawh chuan an khawi nasa zual hle a ngaih a ni.

Dumdcane hming chhe lutuk hi!

Dumbcane hian tunhnaiah Mizoram-ah sawi a hlawh hle a, a chhe lam leh mi tina leh ti hlum thei ang hial in an chhuah a. Hei tiang chiah hian ram dangah pawh an lo buaipui chiam tawh tih chhiar zau deuhin a hriat theih. Hoax-Slayer website chuan 2015 khan Dumbcane in naupang minute khat pawh tling loah a tih hlum theih thu leh puitling chu minute 15 hmain a ti hlum thei tiin thu theh darh a nih thu leh thu diklo a nih thu a lo ziak tawh a. An ziah dan takah phei chuan pa pakhatin a thil tawn sawiin a fanu in dumbcane a ei avangin a hrawk vel a na a, a lei a vung a, a hnu deuhah a thih tak thu thlengin internet-ah an lo ziak a. Hetiang chiah hi tunlai a Mizoram vel a lo leng vel hi a nih hmel a, tu emawin he hoax hi Mizo tawng a let lingin a theh darh pawh a nih hmel viau. Mahse hei hi thu dik tawk lo a nih theihna chhan chu a ziaktu tak leh a tawngtu tak hi hriat nalh theih a ni lova, Copy/Paste a inhlan chhawn zel a nih hmel khawp mai. 

A chung a sawiah khian dik a awm rualin diklo pawh a awm a rinawm hle. Dumbcane hian hrawk a ti vung thei tak tak a, lei pawh a ti tawt in kar 2/1 chhung chu tawng thei mang lovin min siam thei tak tak bawk a, hei vang hian a hming pawh hi "Dumbcane" tih a phuah a nih hmel. Mahse thihna khawp thlen leh mihring tan thih ngei ngeina ni ang a sawi hi chu a dik tawk lo a ni. Mizoram-ah ngei pawh hei leh chen hi kan lo khawiin kan inah kan lo chen ho pui tawh a, thihna a thlen sawi tur a vang hle a. Tun a thu an theh darh chiam vang hian kan hlau thar ta a ni mai lo maw?

Dumbcane Toxicity  

Mihring tan a hlauhawmna ber chu ziah tawh angin Calcium Oxalate a pai vang hi a ni a, hei hian pian hmang hriau ang a zum 'raphide' a nei a. Mihring in kan lo ei hian chu chuan harsatna min siam ta a, hrawk te a thip a, lei te a vung a, engmah hre lo (numb) ang maiin a siam thei a. Ka chhung a sa hut hut emaw, chilthli tam tak a siam thin bawk a. Chubakah aw bawm (vocal chord) rei vak lo a ti zeng thei bawk. Mahse heng te hi rei lo teah a reh leh mai thin. Nunna tan a pawi tur a ngaih a ni lem lo a ni. Hman lai Sap ho chuan sal thuawih lo emaw hrem nan Dumbcane hi an lo hmang fo tawh tih Encyclopaedia Britannica chuan a ziak a. Heng te avang hian thihna thlen tu nilovin inhremna chikhat a tan a hman chauh a ni tih a rin theih. 

Sawi tawh angin Araceae family chhung a mi hrim hrim chuan Calcium oxalate an pai avangin hel ei ngawt chu a him lo vek a, tin thlai hriat chian lo ei ngawt hi a him lo hrim hrim tih hriat a tha awm e. Mizo chaw hmeh tui tak Dawl (Colocasia spp.) pawh hi Dumbcane ang thova Calcium oxalate pai a nih avangin a hel a ei chuan hrawk a ti thip a, lei te pawh a ti vung ve thei vek a ni. Naupan lai a dawl emaw bal hel ei tawh chuan kan hre viau in a rinawm. Chutiang bawk chuan tunlai a kan pangpar ngaihhlut tak Anthurium pawh hian Calcium oxalate a pai avangin University of California in Toxic Plant a tih zingah a tel a, a website en duh tan en theih reng a ni a. Kan rin miah lo tur thlai tam tak hian toxic chemicals kan tih ang hi a pai tih kan hriat theih a rinawm.

Thlai hrim hrim hian Secondary Metabolites/Ergastic Substance kan tih hi an pai theuh a, hei hi an mahni inven nan te pawh an hmang thin a. Thlai hnai ngah lutuk ang chi hi rannung pawhin an ei ngai meuh lo. Heng plant secondary metabolites te hi tangkai tak tak a awm nual ang thovin mihring tan pawh fimkhur ngaihna chi pawh a awm a. Rubber hnai te pawh hi Secondary Metabolites an ni vek a ni. Chutiang zingah chuan Calcium oxalate pawh hi a tel thu Chimezie Ekeke (2014) chuan ziak bawk.

Dumbcane vang a thihna thleng hi report mumal tak kei chuan ka hmu ve lova; mahse ui pakhat, kum 9 a upa in a thih pui tawh thu erawh Loretti chuan journal ah report a pe a. A ziah dan phei chuan "A single fatal case of Dieffenbachia" a ti nghe nghe a. Thihna dang report rintlak tak a la awm lo niin a hriat theih.

Chuvang chuan tun a lo darh ta hluai leh thihna a thlen ni a sawi hi chu rin a harsa hle a, engemaw chenah chuan mihring tan fimkhur a ngaihna chu a awm teh meuh ang; mahse hlauh em em tur erawh chu a niin a hriat loh a. Tin, pangpar mawi tak a nihna ah hian kan hlut thiam te pawh a tha zawk awm e. 

Thlai hriat chian loh ei vak vak hi a him lo hrim hrim a, pangpar tam tak pawh kan khawi a, ei chi lo tam tak pawh a awm ang. Pangpar chu hunmawi atan khawi mai ila, thlai ei chi chu ei mai tur a nih hmel e.

Dieffenbachia (Source: Encyclopaedia Britannica

No comments:

Post a Comment