Kan Tan Thlai Ei Phal a ni.

"Pathian chuan heti hian a ti bawk: “Ngai teh u, in ei atân leia thlai, a fanga rah te; thei, a mu neia rah te ka pe a che u; leia ran zawng zawng te, chunglêng sava te leh nungcha lei chunga vâk chi te ei atân hnimhring ka pe bawk a ni,” tiin. Chutiang chu a ni ta mai a."

 -Genesis 1:29-30

A chung a ka thai lan khi kan Bible (Parallel Bible) a Pathian in mihring te a siam tirh a eitur a pek te an ni a. Han ngaihtuah vang vang hian mihringin thlai kan mamawh zia hre tute kan ni awm e. Min siam tuin kan eitur a min pek hmasak ber chu thlai hi a ni tih phat rual a ni a lo. Khawvel tuk verh ah hawizau in Agriculture leh Horticulture te kan han zir ve a, kum 10 dawn lai chu thlai chungchang zir hian keimah tak phei chu ka lo tei vel ta reng mai. Thlai hriselna leh mihring in kan mamawh engkim mai a lo tamzia chu a zir a han zir meuh chuan hriat sen a lo ni lo. Hun rei tawh tak atang khan keima mimal ngaihdanah chuan tuna mi pangaiin kan ei piah lamah thlai tinreng mai hi mihring te tan a tha tur a Pathianin min pek a nih avang hian eiin chaw berah pawh hmang ta ila a va hrisel dawn em tih hi ka rilru-ah a awm reng thin a. Mahse science lam ngaihtuahin fiahna mumal ka hmu thei tlat lo. Mihringin chaw a kan hman thlai te hi han chhiar hian a lo tam lo hle mai a, Thlai chi hrang 100 - 150 vel bak hi khawvel pum ang huap pawhin mihring te hian kan lo ei meuh lova. Kan ei thin bakah hian thlai hrisel tak tak a awm teuh a ni tih hi phat rual erawh chu a ni lo thung. Engpawh nise thlai tin reng mai hi kan tan chaw a hman tlak a lo nih zia chu tunhnai khan a lo lang fiah ta.

British ram chanchinbu (digital media) Daily Mail chuan Pakistan mi pakhat chuan retheihna avangin ei tur a neih loh thu leh kum 25 zet mai chu thinghnah leh thingkung zikno a rem chang chang chaw a hmangin a lo ei tawh thin thu a ziak a. Indian Express chuan he pa chungchang hi ziak ve-in a thupuiah "Mipakhat in 25 chhung hnimhnah chauh chawah ring mahse damloh a la nei miah lo" tiin a dah kulh mai. Hindustan Times pawhin khitiang chiah thupuiah hmang khian a ziak ve bawk. He pa chanchin hi  han chhui zau hret ila- hetiang a hnimhnah a eina chhan ber chu sawi tawh angin eitur nei lo khawp a rethei an nih avang leh kutdawh a khawlai a awm aiin hetiang nun dan a lo chhin chhoh dan pawh a chanchinah hian ziak a ni a. Amah hre chiang tute'n mak an tih ber mai chu hetiang a a rem chang chang hnimhnah ei mai thin nisi hi dam loh leh insawisel na tur tham tak ngial pawh a taksaah natna a la nei hauh lo mai hi a ni! Ti hian he pa hian duhthlanna a siam sual loh zia leh Pathian in thlaihringah hian mihring mamawh a lo dah that zia chu a chiang mai lawmni? A fiah kuarh em? Mi nawlpuiin kan ei bak pawh hi chaw a rin tlak hian min siamtu hian a lo dah reng a ni tih hi hnial rual niah ka ngai ta hauh lo mai. Kan ti ta sa sa scientific data nen thlap ei chi a kan ruat loh thlai thenkhat vitamin ngah si hi i han hmelhriat nghal law law teh ang,

1. Hmawng (Banyan Tree/ Ficus benghalensis L): Mizo in hmang kan tih mai hian kawthalo (Diarrhae) tan a tha hle a, ha leh hahni tan a tha hle a. Hmawng hnah hnai hi kang a tan leh ruhchuk tuah na a tan a tha hle bawk a, a hawng (bark) hi Antioxidants a nih avangin tlang hrileng neuh neuh tan pawh a tha hle. BP sang nei tan a that zia pawh sawi tel a ngai awm e. A zung hi zunthlum nei tan damdawiah hman mek a ni a, a rah te hi vun natna nei tan damna pakhat a ni bawk a ni.  
2. Thingthupui (Dysoxylum gobara): Pumpui lam fel lo, kawtha lo leh santen tan a tha hle a ni.
3. Phunchawng (Bambax ceiba): A zung hi min ti harh tu ah te, khawsik atan te a tha a. A hawng hi luak dan nan a tha a, A hnai hi mipat hmeichhiatna lamah a tha hle a, chu mai bakah thak leh vun hrisel lo enkawl nan te, kawthalo leh santen tan pawh a tha zel tho a ni.
4. Tomato (Lycopersicon esculentum): Ka chhung hrisel lo tan damdawiah hman thin a ni a, thin tha lo tan a tangkai hle a, thisen ti thianghlim tu leh pumpui vawngfai tu a ni tel a, Taksa vung, a bikin rai puar lai tan a tha hle a ngaih a ni. Cholesterol (LDL) taksa a tam lutuk tur a ti hniam thei bawk a ni.
5. Bawkbawn (Solanum melongena): Thisen sang tur a veng thei a, thin lam harsatna nei a pui thei a. Pumpui cancer vengtu tha tak a ni bawk. Bawkbawn var chi hi zunthlum nei tan damdawi tha tak a ni. Awrpuar veng thei thlai zing a mi pakhat a ni tel bawk.
6. Hmarcha te (Capsicum frutescens): Hmarcha thak tak han ei hian lungphu a ti rang a, lei hmawr a hriatna zam a ti tho thang tha a, chil a ti tamin thil ei nuam tak a min pai tirtu a ni bawk a. Cancer lak min veng thei tu thlai a nih mai bakah taksa a tur tha lo awm te a paih fai thei a ni. Balm siam nan te, powder siam nan te, ointment siam nan te leh hrawk za damdawi siam nan te hman thin a ni.
7. Purun (Allium cepa): Antioxidants tha tak a ni a, cancer veng thei tu a nih ber mai chu. thisen khal tur veng thei tu thlai a ni a, taksa nuam lo leh sa a ti reh theih bakah zun a ti tamin kal a lungte awm tur a veng thei bawk a ni. 
8. Changkha (Momordica charantia): Tur taksa a awm do let tu tha tak a ni a, khawsik tan damdawi a ni a, pumpai ti nuam tu tha tak a ni tel bawk. Thisen vang a damlohna leh harsatna nei tan damdawi tha tak a ni a, zunthlum leh asthma nei tan damdawi a ni. Pile tha lo tan te, mit liam leh phar tan a hnah tuisawr hi damdawiah an hmang bawk thin a ni.
9. Mai (Momordica moschata): Mit tan vitamin tha tak a pai a, lung tha lo leh pumpuar nuam lo veng thei tu thlai a ni. Pumpui pan (Ulcer) leh taksa bawk tan khawizu leh chini nen a pawlhin damdawiah an hmang thin. Khawihli tan te, ruh chuktuah na thin tan te pawh a tha hle a ni.